Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Lib. I Cap. VIII (1.8)

(I)

CAP. VIII

Vt hac cessante persecutione, ecclesia in Brittaniis aliquantulam usque ad tempora Arrianae uesaniae pacem habuerit.

At ubi turbo persecutionis quieuit, progressi in publicum fideles Christi qui se tempore discriminis siluis ac desertis abditisue speluncis occulerant, renouant ecclesias ad solum usque destructas, basilicas sanctorum martyrum fundant, construunt, perficiunt, ac ueluti uictricia signa passim própalant, dies festos celebrant, sacra mundo corde atque ore conficiunt: mansitque haec in ecclesiis Christi quae erant in Brittania pax usque ad tempora Arrianae uesaniae, quae corrupto orbe toto, hanc etiam insulam extra orbem tam longe remotam ueneno sui infecit erroris: et hac quasi uia pestilentiae trans oceanum patefacta, non mora, omnis se lues haereseos cuiusque, insulae noui semper aliquid audire gaudenti et nihil certi firmiter obtinenti infûdit.

CAP. VIII

Como co cese desta persecución a igrexa nas provincias britanas tivo un pouco de paz até os tempos da tolemia arriana. 

Pero cando a voráxine da persecución amainou, saíndo á luz os fieis de Cristo, que no tempo do perigo se agacharan nos montes e descampados ou en covas ocultas, renovan as igrexas que foran arrasadas até os alicerces, basílicas de santos mártires fundan, constrúen, rematan, e fan públicos por todas partes os seus signos, por así dicilo, de vitoria, celebran os días festivos, levan a cabo os actos sagrados con corazón e boca pura: ficou esta paz nas igrexias de Cristo que había en Britania até os tempos da tolemia arriana, que, tras corromper o orbe todo, tamén esta illa tán alonxada fóra do orbe infectou co veleno do seu erro: unha vez aberto, por así dicilo, este camiño de pestilencia alén do océano, sen tardanza, toda clase de corrución de calquera herexía introduciuse nunha illa sempre contenta de oír algo novo e que nada certo retén con firmeza. 

NB:

• occulerat :  occŭlo (obc-), cŭlŭi, cultum, 3 (plup. sync. occulerat, 

(II) His temporibus Constantius qui uiuente Diocletiano Galliam Hispaniamque regebat, uir summae mansuetudinis et ciuilitatis in Brittania morte obiit. Hic Constantinum filium ex concubina Helena creatum imperatorem Galliarum reliquit. Scribit autem Eutropius, quod Constantinus in Brittania creatus imperator, patri in regnum successerit: cuius temporibus Arriana haeresis exorta et in Nicaena synodo detecta atque damnata, nihilominus exitiabile perfidiae suae uirus, ut diximus, non solum orbis totius sed et insularum ecclesiis aspersit.

Nestes tempos Constancio, que mentres vivía Diocleciano gobernaba a Galia e Hispania, un home da máis grande xentileza e educación morreu en Britania. Este deixou a seu fillo Constantino, concebido coa súa concubina Helena, nomeado emperador das Galias. En troques escribe Eutropio que Constantino, nomeado emperador en Britania, sucedeu a seu pai no goberno: nos seus tempos a herexía arriana xurdiu e no sínodo de Nicea foi detectada e condenada, sen embargo o virus mortal da súa perfidia, como dixemos, salpicou non soamente ás igrexas de todo o orbe senón tamén as das illas.